ದರ್ಶನ್ ಲಾಲ್ ಜೈನ್ 1944 ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂ ಸೇವಕ ಸಂಘಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ 1946 ರಲ್ಲಿ ಸಂಘದ ಪ್ರಚಾರಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 26, 1947 ರಂದು, ರೋಪಡ್‌ನ ಸಟ್ಲೆಜ್ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ್ದ ಬಿರುಕನ್ನ ಸಂಘದ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರ ಜೊತೆಗೂಡಿ ರಿಪೇರಿ ಮಾಡಿ ಬಿರುಕನ್ನ ಮುಚ್ಚಿದ್ದರು. 1954 ರಲ್ಲಿ ಜನಸಂಘ ಎಂಎಲ್‌ಸಿ ಸ್ಥಾನ ಗೆದ್ದಿತ್ತು. MLC ಟಿಕೆಟ್ ದರ್ಶನ್ ಲಾಲ್ ಜೈನ್ ರವರಿಗೇ ನೀಡಬೇಕೆಂದು ಜನಸಂಘ ಬಯಸಿತ್ತು ಆದರೆ ಅವರು ಅದನ್ನ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ್ದರು. ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಅವರನ್ನು 1975 ರಲ್ಲಿ ಹೇರಲಾದ ಎಮರ್ಜೆನ್ಸಿ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರು 40 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಹರಿಯಾಣದ ಆರ್‌ಎಸ್‌ಎಸ್‌ನ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಯೂನಿಯನ್ ಚಾಲಕರಾಗಿದ್ದರು. ತರುವಾಯ, ಅವರು ತಮ್ಮ 80 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸಂಘಚಾಲಕರಾಗಿದ್ದರು. 80 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ಅದನ್ನ ತ್ಯಜಿಸಿದರು. ಇದರ ನಂತರ, ರಾಜ್ಯಪಾಲ ಹಾಗು ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ನಿರ್ದೇಶಕರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವ ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನೂ ಅವರು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಿಲ್ಲ.
ದರ್ಶನ್ ಲಾಲ್ ಜೈನ್ ಅವರು ಇಂತಹ ಅನೇಕ ಕೆಲಸಗಳನ್ನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ, ಅವರ ಅನನ್ಯ ಸೇವೆಯಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಜನರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿಯುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಸರಸ್ವತಿ ವಿದ್ಯಾ ಮಂದಿರ, ಜಗಾಧರಿ (1954), ಬಾಲಕಿಯರ ಡಿಎವಿ ಕಾಲೇಜು, ಯಮುನಾನಗರ, ಭಾರತ್ ವಿಕಾಸ್ ಪರಿಷತ್ ಹರಿಯಾಣ, ವಿವೇಕಾನಂದ ರಾಕ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ, ವನವಾಸಿ ಕಲ್ಯಾಣ್ ಆಶ್ರಮ ಹರಿಯಾಣ, ಹಿಂದೂ ಶಿಕ್ಷಾ ಸಮಿತಿ ಹರಿಯಾಣ, ಗೀತಾ ನಿಕೇತನ್ ರೆಸಿಡೆನ್ಶಿಯಲ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ವಿದ್ಯಾ ಮಂದಿರ, ಅಂಬಾಲಾ (1997) ಸೇರಿದಂತೆ ಹರಿಯಾಣದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು.
ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದ ದರ್ಶನ್ ಲಾಲ್ ಜೈನ್ ವಿವೇಕಾನಂದ ರಾಕ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಹರಿಯಾಣ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ, ವನವಾಸಿ ಕಲ್ಯಾಣ್ ಆಶ್ರಮ, 30 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಹರಿಯಾಣದ ಪೋಷಕ, ಭಾರತ್ ವಿಕಾಸ್ ಪರಿಷತ್ ಪೋಷಕ, ಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಹರಿಯಾಣದ ಅಡ್ವೊಕೇಟ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಗೋ ರಕ್ಷಾ ಸಮಿತಿಯ ಪೋಷಕರು, ಸ್ಥಾಪಕರು 1973 ರಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಗೀತಾ ನಿಕೇತನ್ ವಸತಿ ಶಾಲೆಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಸರಸ್ವತಿ ವಿದ್ಯಾ ಮಂದಿರ ಜಗಧಾರಿ, ಹಿಂದೂ ಶಿಕ್ಷಾ ಸಮಿತಿ ಹರಿಯಾಣದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು, 1964 ರಲ್ಲಿ ಕುಟುಂಬ ವ್ಯವಹಾರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ವಸ್ಟಿಕ್ ಮ್ಯಾಟ್ಟೆಲ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ಯಮ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದರು.
ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಸ್ಥಾಪಕ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ದರ್ಶನ್ ಲಾಲ್ ಜೈನ್ 2007 ರಲ್ಲಿ ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ ಜಲಧಾರೆಯನ್ನ ಮತ್ತೆ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಹರಿಯುವಂತೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆಗಾಗಿ ರಚಿಸಲಾದ ಸಮಿತಿಯ ಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿ ಅವರನ್ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ ಆದಾಯದ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದಾಗಿ ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯ ಉತ್ಖನನವು 2015 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದಲ್ಲದೆ ಅವರು ಅನೇಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ದರ್ಶನ್ ಲಾಲ್ ಜೈನ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಮಾರ್ಚ್ 16, 2019 ರಂದು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ರಾಮನಾಥ್ ಕೋವಿಂದ್ ರವರು ಅವರನ್ನ ಭಾರತದ ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಠ ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಿಂದ ಗೌರವಿಸಿದ್ದರು.
